Stemtips voor docenten

Weet je wat de nummer 1 oorzaak van ziekteverzuim in het onderwijs is?

Dat zijn stemklachten.

Of je nou docent in het basis-, voortgezet of hoger onderwijs bent, je stem is onmisbaar voor je beroep. Ook krijgt je stem het nogal zwaar te verduren. Waar andere spreekberoepen hun stem alleen belasten doordat ze lang achter elkaar spreken, belast je als docent je stem extra doordat je soms moet roepen of zingen en je stem een langere afstand moet afleggen.

Een stemprobleem komt meestal niet van de één op andere dag. Wat zijn de alarmsignalen waar je op moet letten?

• Je voelt steken in de keel.
• Je moet regelmatig je keel schrapen en voelt slijm of een brok in de keel.
• Je hebt steeds een slokje drinken nodig.
• Je hebt een kriebelig, droog of rauw gevoel in de keel.
• Je verliest melodisch bereik en kan niet meer de hogere noten halen.
• Je verliest dynamisch bereik en kan niet meer zacht of luid spreken.
• Je stem slaat over tijdens het spreken, roepen of zingen.
• Je stem valt soms even weg.

In de opleiding tot docent heb je geleerd hoe je helder kunt uitleggen of wat je kunt doen of zeggen om de groep betrokken te houden bij de inhoud. Ik hoor vaak van leerkrachten dat ze ook hadden willen leren hoe ze hun stem efficiënt kunnen gebruiken. Weten hoe je stem jou helpt bij het boeien van de leerlingen en hoe jij je stem helpt om het lesgeven vol te houden.

Het is een beetje als leren inparkeren, trucjes helpen je om te weten wat je kunt doen als je even iemand wilt roepen of lang achter elkaar moet spreken. Daarnaast helpt het leren kennen van je apparaat om er goed mee om te gaan en uiteindelijk op gevoel en automatisch dat te doen wat goed klinkt en goed voelt. Daar kan stemtraining als groep of als individu (bv vanuit scholingsuren) je bij helpen.

Wil je vandaag al een begin maken met goed stemgebruik voor de klas? Experimenteer eens met deze tips:

• Probeer lesmomenten waarin je spreekt/uitleg geeft, af te wisselen met momenten dat je niet spreekt (zelfstandig werken).
• Je stem is niet het enige middel om te communiceren. Communiceer met je lijf wat je wilt zeggen en onderstreep dat evt. met je stem. Maak gebruik van lichaamstaal, mimiek en bv een tik op het bord om de groep stil te krijgen.
• Meer articuleren is effectiever dan spreken met meer volume!
  • Een bekende docentenvalkuil is om, door over rumoer heen te willen komen of door enthousiast over te willen komen, steeds hoger, harder en sneller te spreken. Wees hier bewust van. Maak een reminder die je halverwege de les helpt om rustig en op een normaal volume te blijven spreken.
• Begin pas te spreken als het stil is in de klas.
• Zet een fles water op je bureau en drink veel.
• Bedenk dat stiltes in een zin vaak aandachtsverhogend werken. Neem eens een stukje les op (bv een smartphone-geluidsopname van je uitleg halverwege de les) en luister of je de stembelastende neiging hebt om heel snel te spreken, te weinig adem te halen of steeds hoger te spreken.
• Sportdocenten: roep de groep bij je als je een instructie geeft en laat ze daarna weer de zaal in gaan.

Ga er voor, zodat jij en je stem dit mooie vak nog jaren vol kunnen houden!