Waarom verstaan ze me niet?

“Ik hoor op mijn werk heel vaak ‘wat zeg je?’.
Bij presentaties krijg ik vaak de feedback dat ik niet goed te volgen ben.
Mijn dirigent zegt dat ik niet goed verstaanbaar ben als ik zing.”

Heel frustrerend als je vaak de feedback krijgt dat je niet goed te verstaan bent. Dat je dingen twee keer moet zeggen of aan de blik van de ander kunt zien dat hij of zij je niet heeft begrepen. Een slechte verstaanbaarheid kan je onzeker maken over je communicatie of ervoor zorgen dat je sommige situaties uit de weg gaat.

Hoe komt het dat sommige mensen niet goed verstaanbaar zijn? En wat kun je eraan doen?
Hieronder zet ik de meest voorkomende oorzaken en mogelijke oplossingen voor je op een rij.

‘Je moet goed articuleren’ zeggen mensen soms. Probeer je daaraan te denken en elke lettergreep duidelijk uit te spreken dan klink je al gauw als een robot. Daarom is de eerste stap voor een goede articulatie: laat je kaak vallen. Bij het laten vallen van de kaak ontstaat er meer ruimte en klank.

In mijn praktijk merken we vaak grote verschillen in de articulatie als we gaan werken met het spreekbeentje (zie foto). Het spreekbeentje is een fijne warming up voor de articulatiespieren. Doordat het beentje hindert in de articulatie worden spraakspieren anders actief. Het helpt neigingen ontdekken en nieuwe neigingen ontwikkelen.

Soms is er sprake van over-articuleren. Met name bij zangers zie ik soms hele grote bewegingen van de kaak en lippen. Daardoor klinkt de articulatie niet natuurlijk en is de sound van een /aa/ heel anders dan een /oe/. Het spreekbeentje helpt bij zangers om de articulatie te trainen op een natuurlijke manier (zonder over-articuleren) en zonder kaakspanning.

Na stap 1, het laten vallen van de kaak, is de activiteit van de lippen en tong voor de verstaanbaarheid van groot belang. Plaats je wijsvinger maar eens tussen de boven- en ondertanden en spreek uit ‘de kat krabt de krullen van de trap’. Je voelt dat de kaak valt en dat de lippen en tong actief zijn. De beweging is niet groot maar wel pittig.

Vaak is de tong de boosdoener voor slappe articulatie. Als je luistert naar de tongbreker hierboven, let dan eens op je /t/. Klinkt deze droog en pittig of nat?
Bij goed gebruik van de tong, klinken klanken als de /d/, /t/ en /s/ pittig. Is de tong verslapt, dan klinken deze klanken niet pittig en kort maar ‘dik en slap’. In dat geval raakt de tong vaak de voortanden. Hij glijdt naar voren en je hoort een sliding in plaats van een krachtige schop 😊 Je kunt je voorstellen dat dat de spraak meer onduidelijk en rommelig maakt. Oefeningen kunnen je helpen om je tong (het is een gespierd orgaan!) sterker te maken en om de genoemde letters op de goede manier te vormen.
Mensen die dit trainen horen vaak dat niet alleen hun spraak verbetert maar ook hun zingen, denk hierbij aan scatten, rappen en pittig en verstaanbaar zingen. Tot slot is de kracht en beweeglijkheid van de tong van invloed op het goed kunnen bespelen van blaasinstrumenten zoals een trombone. Vermijd dus een slappe tong.

Spreektempo. We kunnen er niet helemaal omheen.
Wie weet doe je qua kaken, lippen en tong niks geks maar moet je toch vaak herhalen wat je net hebt gezegd. Dan is spreektempo vaak de boosdoener. Bij een te hoog spreektempo gaat de verstaanbaarheid achteruit. Helemaal als deze gepaard gaat met onvoldoende lettergreepuitstempeling, dan worden woorden in elkaar gedrukt en vallen sommige lettergrepen weg (biebjetheek ipv bibliotheek). In ons spraaksysteem zitten zogenaamde ‘feedbackloops’. Terwijl je spreekt, hoor je jezelf en repareer je fouten. Bij een rustig spreektempo kun je vooraf repareren en fouten achteraf corrigeren. Als je heel snel spreekt heb je daar geen tijd voor en maak je meer fouten in de spraak.

Wil je weten hoe jouw spreektempo is, neem jezelf eens op en tel het aantal woorden per minuut. In het Nederlands zijn ca. 168 woorden per minuut gangbaar in een gesprek. Tijdens een les of presentatie is vertragen nodig, dan is het goed om 130 woorden per minuut te hanteren.

Sprekers met een hoog spreektempo en een pittige articulatie kunnen goed verstaanbaar zijn. Toch kunnen ze baat hebben bij het leren vertragen en pauzes laten vallen om ook boeiend te spreken voor de groep. Raas dus niet door je tekst heen maar varieer in spreektempo en laat stiltes vallen.

Wil je weten wat maakt dat je dingen vaak twee keer moet zeggen of dat je publiek de tekst van je lied niet meekrijgt? Neem dan eens je manier van spreken en zingen onder de loep. Luister naar je stemvolume en spreektempo en bekijk je kaakdaling en tongpositie. Of kom langs en dan doe we het samen.

Wil je vandaag al aan de slag? Turf dan eens hoe vaak je moet herhalen wat je zegt en bekijk in welke situaties het vaak gebeurt. Of maak een geluidsopname met je telefoon en luister deze na een aantal dagen terug. Kun je het letterlijk meeschrijven? En hoe is het als je dit aan een kennis vraagt?

Ik wens je veel succes en een trefzekere communicatie toe!